آموزش سوزن دوزی بلوچی

سوزن‌دوزی بلوچی، یکی از صنایع دستی کهن، از نسلی به نسل دیگر منتقل شده است. هنر سوزن‌دوزی بلوچی، شامل رنگ‌های محونشده، آینه‌های کوچک و استفاده از نخ‌های رنگارنگ است. سوزن‌دوزی بلوچی، در طرح، انواع و حتی نخ‌ها یا پارچه‌های مورد استفاده از یک قبیله به قبیله دیگر متفاوت است. بسیاری از آن‌ها، با پارچه‌های رنگارنگ طراحی شده‌اند و معمولا با نقوش هندسی دوخته می‌شوند که جذابیت زیادی به این طرح‌ها می‌بخشند. در این مقاله از دوزی گل، موارد زیر به‌همراه آموزش سوزن دوزی بلوچی مرحله‌به‌مرحله معرفی می‌شود.

• آموزش سوزن دوزی بلوچی
• انواع طرح‌های سوزن دوزی بلوچی
• نکات مهم سوزن دوزی بلوچی

آموزش سوزن دوزی بلوچی

سوزن‌دوزی بلوچی، در مراحل مختلفی انجام می‌شود که آموزش سوزن دوزی بلوچی مرحله به مرحله به‌شرح زیر هست:

مرحله اول

برای شروع این کار، نیازمند یک طرح خواهید بود که طرح 3.5 در 3.5 سانتی‌متری کافی محسوب می‌شود. شما می‌توانید طرح را روی یک کاغذ شطرنجی بکشید.

هنگام تهیه ابزار‌ها، باید دقت داشته باشید که قیچی مناسب نیز بسیار اهمیت دارد. زیرا تعداد کانت‌های پارچه، جنس پارچه را مشخص می‌کند و اگر قیچی متناسب با پارچه و کار نباشد، کل کار را از بین می‌برد.

کانت پارچه، تعداد سوراخ‌های پارچه است که هر چه بیشتر باشد بافت پارچه ریز‌تر و در نتیجه نرم‌تر خواهد بود.

سپس، باید نقطه شروع کار را روی طرح مشخص کنید و از آن قسمت به انتهای طرح بروید. این نکته را درنظر بگیرید که ابعاد روی نقشه و پارچه متفاوت هستند و بستگی به پارچه‌ای دارند که می‌خواهید از آن استفاده کنید.

مربع‌های رنگی روی نقشه، نشانه دوخت ضربدری هستند که باید روی پارچه گلدوزی یا شماره‌دوزی شود. توجه کنید که باید برای اطراف کار از هر سمت، 10 خانه را به‌عنوان حاشیه درنظر بگیرید.

مرحله دوم

باید مرکز پارچه را مشخص کنید و از آن قسمت کار انجام دهید. برای انجام این کار، پارچه را چهار لایه کنید و در مرکز آن علامتی بگذارید. پس از بازکردن پارچه، نقطه شروع مشخص خواهد بود.

مرحله سوم

در این مرحله، پارچه را با استفاده از کارگاه گلدوزی محکم کنید تا آماده دوخت شوید. هنگام فروکردن نخ در سوزن، دو سر نخ باید اندازه‌های متفاوتی داشته باشند و نخ نباید گره زده شود.

با انجام این کار، هر زمان در دوخت اشتباهی رخ دهد، رفع مشکل راحت‌تر خواهد بود.

مرحله چهارم

از همان نقطه شروع، نخ را بیرون بکشید و دو تا سه سانت از آن را نگه ‌دارید تا در دوخت خانه بعدی استفاده کنید و نخ خانه بعدی را از آن عبور دهید. درنتیجه، دوخت، بدون هیچ‌گونه گرهی ثابت می‌ماند.

مرحله آخر

طبق مدل دوخت که روی نقشه برای هر کدام از خانه‌ها مشخص شد، با رنگ متناسب با آن به دوخت ادامه دهید و در آخر پس از پایان کار، پارچه را از کارگاه گلدوزی جدا ‌کنید.

انواع طرح‌های سوزن دوزی بلوچی

هنر سوزن‌دوزی بلوچی، تزئین پارچه‌های ساده با نقاشی‌های چشم‌نواز است تا به پارچه‌هایی با رنگ‌های متنوع و جذاب تبدیل شوند. طرح‌های زیر، در سوزن‌دوزی بلوچی کاربرد دارند:

1- طرح‌های گل

2- طرح‌ چشم

3- ابزار کار و وسایل زندگی

4- عناصر طبیعت مانند کوه، ماه و خورشید و طرح چپراس که مشهورترین نقش این طبقه است. این طرح، حاکی از امواج آب و جریان آب است.

5- حیوانات اهلی و وحشی مانند اسب، شتر، مرغ، خروس، بز و پلنگ

6- پرندگان

9- خزندگان مانند مار

معنی رنگ‌های سوزن دوزی بلوچی

رنگ‌های به‌کار‌رفته در این طرح‌ها، معانی خاصی ازجمله موارد زیر دارند:

رنگ قرمز: نشان‌دهنده روحیه سلحشوری مردمان بلوچ و شادمان‌بودن از هستی خود است.

رنگ زرد: نشان‌دهنده بیماری است.

رنگ سفید: این رنگ نشا‌ن‌دهنده سلامتی است.

رنگ سبز: این رنگ نشان‌دهنده سرزندگی است.

نکات مهم سوزن دوزی بلوچی

سوزن‌دوزی بلوچی در سیستان و بلوچستان به دو صورت روی پارچه دوخته می‌شود:

1- دوز چپ یا پشت کار که ازنظر قدمت و قیمت گران‌تر و قدیمی‌تر است.

2- گلدوزی که روی پارچه مهر و گلدوزی می‌شود و به‌دلیل سرعت بالاتر انجام این عمل، قیمت آن ارزان‌تر است.

طرح‌های روی پارچه

در سوزن‌دوزی، خط و خطوط رنگی روی سطح پارچه‌های ساده ترسیم می‌شوند. این خطوط، با استفاده از نخ‌های رنگی، سوزن و قلاب‌های مخصوص ترسیم می‌شوند. در ترسیم خط و خطوط بر روی پارچه و اجرای سوزن‌دوزی، تکنیک‌ها و روش‌های متنوعی وجود دارد. به‌عنوان مثال، نخ‌های ابریشمی، پشمی، الیاف مصنوعی، نخ نقده، نخ ملیله و نخ سرمه مناسب پارچه‌های پشمی، کتان، زربافت، ابریشمی و پنبه‌ای هستند.

ابزار‌های لازم برای آموزش سوزن دوزی بلوچی

در سوزن‌دوزی ساده روی پارچه، به ابزار‌های زیر نیاز دارید:

1- انواع پارچه با جنس‌های محبوب که شامل پارچه‌های کتان، زربافت، ابریشمی، پشمی و پنبه‌ای می‌شود.

2- نخ‌های مرغوب، همچون نخ‌های ابریشمی، پنبه‌‌ای یا پشمی و نخ فلزی

3- انواع سوزن ازجمله سوزن چنایل، بیتوین، سوزن تاپستری، شارپ، رفو، سوزن کرال و سوزن منجوق‌دوزی

4- بالشتک سوزن (نگهدارنده انواع سوزن‌ها)

5- قیچی

6- رولت

7- مداد

8- کاغذ کاربن و صابون خیاطی

9- انگشتانه (محافظ انگشت)

10- کارگاه رودوزی که وسیله‌ای برای ثابت نگه‌داشتن پارچه است

انواع دوخت بلوچی

انواع دوخت سوزن‌دوزی ساده روی پارچه شامل موارد زیر است:

1- دوخت پرکار- در این شیوه دوخت، تمام پارچه مدنظر، با طرح‌های مختلف سوزن‌دوزی خواهد شد.

2- دوخت میان‌کار- در دوخت میان‌کار، قسمت‌های کمی از پارچه سوزن‌دوزی نمی‌شود.

3- دوخت کم‌کار – در دوخت کم‌کار، فواصل زیادی از پارچه، مورد سوزن‌دوزی قرار نمی‌گیرد.

شیوه‌های دوخت سوزن دوزی بلوچی

از تکنیک‌های دوخت، می‌توان به موارد ذیل اشاره نمود:

1- دوردوزی برای انتقال طرح بر روی پارچه

2- پردوزی و ظریف‌دوزی

3- پریواردوزی

4- گراف‌دوزی آسان تانکه یا افغانی‌دوزی

5- آئینه‌دوزی و پیت‌دوزی

6- جوک‌دوزی

جمع‌بندی

سوزن‌دوزی، برای تزئین سرآستین‌، شلوار و موارد بسیاری استفاده می‌شود. مهم‌ترین ابزار به‌کاررفته در آن، پارچه‌های ساده قلاب و نخ‌های رنگی است. سوزن‌دوز، پارچه را طبق سایز موردنیاز در اندازه‌های مناسب برش می‌دهد و با استفاده از نخ، نقش موردنظر را بر زمینه پیاده می‌کند. پس از پیاده‌کردن طرح روی پارچه، فواصل به‌وجود‌آمده براساس نقش موردنظر با نخ‌های متفاوت رنگی به‌صورت پرکار، میان‌کار و کم‌کار پر می‌شوند. با دنبال‌کردن مراحل آموزش سوزن دوزی بلوچی از وبسایت دوزی گل، از این هنر زیبا لذت ببرید.

سوالات متداول

1. جوک دوزی روی چه پارچه‌ای انجام می‌شود؟

جَوَک‌دوزی، روی پارچه‌ای مخصوص به نام شش‌تاری دوخته می‌شود یا پارچه‌ای که تاروپود یکسانی داشته باشد. درصورت ظریف‌‌بودن پارچه، دوخت ظریف‌تر و زیباتر خواهد بود.

2. آیا سوزن دوزی به پارچه آسیب می‌رساند؟

خیر؛ سوزن‌دوزی لباس‌های محلی، نه‌تنها به افزایش زیبایی، بلکه به دوام لباس نیز کمک می‌کند.

3. چه نوع پارچه‌ای مناسب سوزن دوزی بلوچی است؟

پارچه این نوع دوخت، دو ویژگی دارد: باید تار و پود مشخصی داشته باشد که به آن شش تاری می‌گویند. تار و پود آن نیز باید به‌صورت خط راست باشد. بر این اساس، پارچه‌ها به درشت‌بافت و ریزبافت تقسیم می‌شوند.